Przejdź do treści 
Spis treści
Przetoka ustno-zatokowa pojawia się najczęściej u pacjentów, którzy poddali się zabiegom dentystycznym, w szczególności ekstrakcji zęba. Zlekceważenie tego problemu, a co za tym idzie, brak zastosowania odpowiedniego leczenia, może stać się przyczyną poważniejszych dolegliwości. Mowa tutaj m.in. o przewlekłych stanach zapalnych, które wiążą się z dużym dyskomfortem.
Czym jest przetoka ustno-zatokowa?
Przetoka ustno-zatokowa (występująca również pod nazwą połączenie ustno-zatokowe) powstaje najczęściej w wyniku przeprowadzenia inwazyjnego zabiegu dentystycznego. O występowaniu przetoki mówimy wtedy, gdy pomiędzy tzw. zatokami szczękowymi a jamą ustną powstanie połączenie. W stanie fizjologicznym zatoki szczękowe stanowią odizolowany obszar, który znajduje się powyżej korzeni zębów trzonowych i przedtrzonowych (od czwórek do siódemek lub ósemek). Są one oddzielone od jamy ustnej przez warstwę kości szczęki oraz błonę śluzową. Przetoka ustno-zatokowa jest zatem przerwaniem ciągłości tych tkanek.
Jak powstaje przetoka ustno-zatokowa?
Przetoka ustno-zatokowa występuje najczęściej jako powikłanie po przebytym inwazyjnym zabiegu dentystycznym. Nie jest jednak powiedziane, że pojawi się ona u wszystkich pacjentów, u których została przeprowadzona, np. ekstrakcja, czyli usunięcie zęba trzonowego. Jej powstawaniu może sprzyjać budowa anatomiczna szczęki. U niektórych osób warstwa oddzielająca zatokę szczękową od jamy ustnej (czyli kość oraz śluzówka) jest bardzo cienka i nie izoluje w pełni tego obszaru od korzeni zębów trzonowych. Powoduje to powstawanie niewielkich wpukleń do wnętrza zatoki, które tworzone są właśnie przez korzenie zębowe. Kiedy konieczne okazuje się usunięcie całego zęba, ta cienka granica zostaje naruszona i dochodzi do powstania przetoki ustno-zatokowej.
Usunięcie zęba to jedna z przyczyn powstawania przetoki ustno-zatokowej. Do jej powstania może dojść również w przypadku zabiegów, które nie zakładają ekstrakcji zęba, ale odbywają się w pobliżu zatok szczękowych. Mowa tu m.in. o usunięciu torbieli oraz innych zmian, które powstały w obrębie kości twarzoczaszki, a także podczas dłutowania korzeni zębów trzonowych.
Przetoka ustno-zatokowa – objawy
Co może świadczyć o tym, że u pacjenta powstała przetoka ustno-zatokowa? Objawy można zauważyć już bezpośrednio po zabiegu usunięcia zęba trzonowego lub przedtrzonowego. Lekarz powinien wykonać razem z pacjentem krótką próbę (tzw. próbę Valsalvy), której celem wykluczenie powstania tego typu uszkodzenia.
Jak wygląda przebieg takiego badania? Lekarz prosi pacjenta o delikatne zaciśnięcie skrzydełek nosa palcami, a następnie o powolne wydychanie powietrza przez nos. W tym czasie lekarz dokładnie obserwuje dół powstały po usunięciu zęba. Jeśli podczas wykonywania ekstrakcji wytworzyła się przetoka ustno-zatokowa, z rany będzie wydobywało się powietrze. Lekarz zauważy je poprzez podstawienie lusterka blisko ust (lusterko pokryje się parą). Nierzadko dochodzi nawet do wytwarzania się bąbelków krwi lub śliny.
Czasami wykonuje się również inne badanie, do którego potrzebne jest zastosowanie płynu, najlepiej wody. Pacjent proszony jest o dokładne przepłukanie jamy ustnej. Jeśli doszło do uszkodzenia w obrębie jamy ustnej i do wytworzenia przetoki, część płynu będzie wydobywała się z nosa. Należy pamiętać, że przetoka ustno-zatokowa nie powstanie samoczynnie.
Przetoka ustno-zatokowa – leczenie
Jakie kroki podejmowane są, jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowana przetoka ustno-zatokowa? Leczenie odbywa się w warunkach ambulatoryjnych i powinno zostać podjęte niezwłocznie po postawieniu diagnozy. W idealnym postępowaniu nie powinno być to więcej niż 24 godziny po wykonaniu zabiegu ekstrakcji zęba. W niektórych przypadkach, lekarz może zdecydować o pozostawieniu rany do samoistnego zasklepienie, jednak dzieje się to jedynie, kiedy uszkodzenie jest niewielkie (mniej niż 2 mm średnicy).
Zabieg wykonuje lekarz, który dokonał ekstrakcji zęba, laryngolog lub chirurg szczękowo-twarzowy. Polega on na odpowiednim nacięciu płata śluzówkowo-okostnowego, który następnie przemieszcza się tak, aby pokrył on powstałą przetokę. Całość jest następnie zszywana.
Wszelkiego rodzaju uszkodzenia ciągłości tkanek mogą stać się wrotami do zakażenia patogennymi drobnoustrojami. Zatem nawet po tym, jak przetoka ustno-zatokowa zostanie usunięta, lekarz prawdopodobnie zaleci antybiotykoterapię, aby zapobiec groźnym dla zdrowia infekcjom.
Przetoka ustno-zatokowa – powikłania
Jakie skutki uboczne wiążą się z powstaniem dolegliwości, jaką jest przetoka ustno zatokowa? Powikłania mogą być naprawdę różne. Powstanie przetoki ustno-zatokowej nie jest stanem fizjologicznym dla naszego organizmu, zatem może nieść za sobą wiele negatywnych skutków. Przede wszystkim pozostawienie niezasklepionego połączenia na dłuższy czas, będzie bardzo niekomfortowe dla pacjenta i będzie utrudniało m.in. swobodne picie i spożywanie pokarmów.
Jeśli po zabiegu usunięcia zęba lekarz pozostawi niezasklepioną przetokę ustno-zatokową, może dojść do powstania przewlekłego stanu zapalnego zatok, a w niektórych przypadkach nawet do zapalenia opon mózgowych.
Jako że przetoka ustno-zatokowa jest idealną okazją do inwazji dla mikroorganizmów, jej wytworzenie może być zaczątkiem niebezpiecznej dla zdrowia infekcji. Jama ustna jest naturalnie skolonizowana przez różnorodne bakterie, jednak tak długo, jak utrzymywana jest homeostaza, nie stanowią one dla nas większego zagrożenia. Jeśli jednak dojdzie do osłabienia organizmu wskutek przebytego zabiegu i jednocześnie – skażenia otwartej rany i zatok szczękowych, może dojść do rozwinięcia się postępującego zakażenia. Celowana antybiotykoterapia powinna rozwiązać ten problem.
Przetoka ustno-zatokowa – podsumowanie
Przetoka ustno-zatokowa to nic innego jak przerwanie ciągłości tkanek pomiędzy jamą ustną a zatokami szczękowymi. Może być skutkiem przeprowadzenia ekstrakcji zębów trzonowych, przedtrzonowych, a także wykonywania innych zabiegów chirurgicznych w obrębie szczęki. Diagnoza w tym kierunku powinna być poprzedzona badaniem, które przeprowadza się bezpośrednio po wykonaniu zabiegu. Leczenie powinno być natomiast podjęte jak najszybciej, aby zminimalizować ryzyko powstania powikłań oraz rozległych zakażeń.
