Czego nie można jeść w aparacie?

Leczenie ortodontyczne to inwestycja w zdrowy zgryz i ładny uśmiech, ale wymaga kilku zmian w codziennym menu. Niektóre produkty potrafią rozkleić zamki, wygiąć druty, wcisnąć się pod łuki i utrudnić higienę – a to wydłuża terapię i podnosi ryzyko próchnicy czy demineralizacji szkliwa. 

Dlaczego dieta ma znaczenie podczas leczenia ortodontycznego?

Aparat stały to wiele delikatnych elementów: zamki, ligatury, łuki. Silne siły mechaniczne (gryzienie twardych rzeczy) lub klejąca konsystencja jedzenia (toffi, krówki) mogą je uszkodzić. Do tego resztki jedzenia gromadzą się wokół zamków, tworząc idealne warunki dla płytki bakteryjnej. W aparatach przezroczystych (alignerach) problemem bywa też wysoka temperatura napojów, która może zniekształcić nakładki. To, co kładziemy na swoim talerzu, może realnie skrócić czas leczenia i ograniczyć nieplanowane dodatkowe wizyty u ortodonty. 

Jakich produktów lepiej nie jeść w aparacie? 

Największym zagrożeniem dla aparatu są produkty twarde, ciągnące się, klejące oraz takie, które łatwo wchodzą między zamki i łuki. Mogą one doprowadzić do odklejenia zamków, wygięcia drutu albo po prostu sprawiać większy ból i dyskomfort.

Produkty twarde

Twarde jedzenie najczęściej powoduje uszkodzenia mechaniczne. Problemem jest zarówno gryzienie, jak i odgryzanie.

Najbardziej ryzykowne są:

• orzechy w całości – migdały, orzechy włoskie, laskowe, nerkowce,
• surowa marchewka i twarde jabłka (można jeść, ale wyłącznie pokrojone w cienkie plasterki lub startą formę),
• twarda skórka chleba, bagietki, sucharki,
• kukurydza z kolby,
• chipsy typu nachos,
• twarde ciastka, pierniczki, sezamki.

Produkty ciągnące i klejące

Wszystko, co ciągnie się jak guma lub klei do zębów, dosłownie „owija się” wokół drutu ortodontycznego. To jeden z najczęstszych powodów awarii aparatu.

Unikaj:

• krówek i toffi,
• karmelu – zarówno w batonach, jak i w deserach,
• żelek,
• gum do żucia (nawet bezcukrowych),
• chałwy,
• ciągnących mas nugatowych i batoników z karmelem.
  
  

Tego typu słodycze nie tylko niszczą aparat, ale również zwiększają ryzyko próchnicy – resztki trudno usunąć szczoteczką, nitką czy irygatorem.

Pieczywo i przekąski

Nie chodzi tylko o twardość, lecz o teksturę. Niektóre produkty rozpadają się bowiem na ostre kawałki lub mają strukturę, która natychmiast blokuje się pod zamkami.

Uważaj szczególnie na:

• pieczywo z grubą skórką,
• płatki kukurydziane i granole,
• chipsy,
• krakersy,
• prażynki (często zostają w aparacie).

Kawałki tych przekąsek mogą utknąć w trudno dostępnych miejscach i wymagać bardzo dokładnego czyszczenia po każdym posiłku.

Popcorn, mak, sezam i drobne ziarna

Popcorn wydaje się miękki, ale to jedno z najgorszych przekąsek dla osób z aparatem. Łupinki mogą wejść pod dziąsło lub pod zamek, powodując ból i stany zapalne.

Przykłady trudnych do usunięcia produktów to:

• popcorn,
• mak,
• sezam,
• ziarna z pieczywa,
• kasza jaglana,
• płatki ryżowe.

Jakich napojów unikać podczas noszenia aparatu?

Przede wszystkim warto wiedzieć, że napoje same w sobie nie uszkadzają mechanicznie aparatu, ale wpływają na szkliwo i to szczególnie wokół zamków.

Najbardziej problematyczne są:

• wszystkie napoje gazowane,
• energetyki,
• słodzone kawy i herbaty,
• napoje izotoniczne,
• kwaśne soki, np. pomarańczowy, cytrynowy,
• bardzo gorące napoje tuż po regulacji aparatu.

Kwasy i cukry powodują białe odwapnienia na szkliwie, czyli charakterystyczne „białe plamki”, które często zostają na stałe.

Czego nie jeść tuż po założeniu aparatu lub regulacji?

Pierwsze dni to okres zwiększonej wrażliwości. Zęby bolą bardziej, więc odgryzanie lub żucie twardszych rzeczy będzie po prostu niemożliwe.

Lepiej odpuścić przez 2–3 dni:

• twarde pieczywo,
• twarde owoce i warzywa,
• płatki śniadaniowe,
• skórki pizzy.

W tym czasie najlepiej sprawdzą się miękkie posiłki: zupy, jogurty, puree, risotto, makaron, ryby, jajka, koktajle.

Co można jeść bezpiecznie przy aparacie?

Na szczęście dieta ortodontyczna nie musi być monotonna. Przy odpowiednim doborze produktów można jeść komfortowo i bez obaw.

Najbezpieczniejsze opcje to:

• potrawy gotowane, duszone, miękkie,
• miękkie sery, jajka, ryby, tofu,
• makaron, ryż, kasza, pulpety, omlety,
• banany, maliny, truskawki, brzoskwinie bez skórki,
• gotowane warzywa, kremy warzywne, musy owocowe,
• naleśniki, racuchy, placki ziemniaczane,
• koktajle, jogurty naturalne, budynie.

Ogólna zasada: im bardziej delikatna i rozdrobniona konsystencja, tym lepiej. Poza tym: 

• unikaj twardego, klejącego i ciągnącego jedzenia,
• zamieniaj twarde owoce i warzywa na pokrojone wersje,
• pij wodę zamiast napojów gazowanych i słodzonych,
• po każdym posiłku dokładnie wyczyść aparat,
• jeśli coś utknie – użyj irygatora lub szczoteczek międzyzębowych,
• w pierwszych dniach po regulacji jedz wyłącznie bardzo miękkie potrawy.

Każda drobna awaria aparatu to konieczność kolejnej wizyty i przesunięcie efektów leczenia, więc ostrożne jedzenie naprawdę się opłaca.

Kiedy warto skonsultować wybory żywieniowe?

Pierwsze dni po założeniu aparatu – oraz po każdej jego aktywacji – są momentem, kiedy wrażliwość zębów może znacznie utrudniać jedzenie. Jeśli trudno Ci znaleźć potrawy, które nie powodują bólu, specjalista pomoże ułożyć listę produktów idealnych na ten okres.

Dodatkowej konsultacji wymagają także osoby z określonymi problemami zdrowotnymi lub ograniczeniami dietetycznymi. Refluks żołądkowy, suchość jamy ustnej, dieta wegańska lub bezglutenowa – w takich przypadkach dobór posiłków powinien uwzględniać nie tylko bezpieczeństwo aparatu, ale też zdrowie błony śluzowej, odpowiednią podaż białka i minerałów oraz unikanie nadmiernej kwasowości, która może szkodzić szkliwu.

Sygnalizacją, że czas na rozmowę ze specjalistą, są również pierwsze niepokojące objawy: białe plamki wokół zamków, krwawiące dziąsła, częste odklejanie zamków lub łamiący się drut. Takie sytuacje prawie zawsze mają związek z tym, co i jak jemy, albo z niewystarczającą higieną po posiłkach. W gabinecie można wtedy wspólnie omówić nawyki przy stole i w łazience, znaleźć przyczyny problemów i dobrać bardziej komfortowe rozwiązania na kolejne tygodnie leczenia.

Świadome wybory przy posiłkach to realne skrócenie terapii i mniejsze ryzyko ubytków. Jeśli masz wątpliwości, co w Twojej sytuacji będzie najlepsze, umów krótką konsultację – nasz ortodonta w Gdyni z pewnością chętnie odpowie na wszystkie Twoje pytania!