Zapalenie miazgi zęba – objawy, przyczyny i leczenie

Choroby miazgi zęba stanowią jedną z najczęstszych przyczyn silnych dolegliwości bólowych w obrębie jamy ustnej, a jednocześnie należą do schorzeń często bagatelizowanych lub diagnozowanych zbyt późno. Wbrew obiegowej opinii, ból zęba to nie tylko objaw ubytku próchnicowego, lecz często skutek zaawansowanego stanu zapalnego, który toczy się głęboko w strukturze zęba – w miazdze. 

Zapalenie miazgi zęba – czym jest i jak powstaje?

Zapalenie miazgi to stan patologiczny rozwijający się najczęściej na skutek głębokiej próchnicy, urazów mechanicznych lub chemicznych, a także w wyniku zabiegów stomatologicznych wykonywanych w niewłaściwy sposób. W pierwszej fazie zapalenia miazgi mamy do czynienia z przekrwieniem i obrzękiem tkanek. Następnie pojawiają się nacieki komórkowe i produkcja mediatorów zapalnych, które powodują nasilenie objawów bólowych. W skrajnych sytuacjach może dojść do martwicy miazgi zęba, a następnie do rozwoju stanu zapalnego w tkankach okołowierzchołkowych. Z tego względu tak istotna jest szybka i trafna diagnoza oraz wdrożenie właściwego leczenia.

Objawy zapalenia miazgi zęba

W przypadku odwracalnego zapalenia miazgi zęba objawy ograniczają się zazwyczaj do krótkotrwałego bólu pojawiającego się w odpowiedzi na bodźce termiczne (głównie na zimno). Istotne jest jednak to, że ból ustępuje niemal natychmiast po eliminacji bodźca. Nie występuje samoistnie ani w nocy, a ząb nie wykazuje bolesności przy nagryzaniu czy opukiwaniu.

Inaczej wygląda sytuacja w fazie nieodwracalnej. Wówczas objawy ulegają nasileniu, a ból staje się pulsujący, ostry, często nie do zniesienia. Co istotne – pojawia się bez wyraźnego bodźca, nasila się w pozycji leżącej, a jego promieniowanie może być tak intensywne, że pacjent ma trudności z precyzyjnym określeniem chorego zęba. Ból może rozchodzić się wzdłuż nerwu trójdzielnego, obejmując szczękę, żuchwę, a nawet ucho lub skroń.

Typowe jest również występowanie tzw. bólu nocnego – zjawiska wynikającego ze zwiększonego ciśnienia w zamkniętej komorze miazgi zęba, które nasila się podczas leżenia. Do symptomów mogą dołączyć nadwrażliwość na dotyk, bolesność przy nagryzaniu oraz uczucie „wypychania” zęba z zębodołu. 

Rodzaje zapalenia miazgi zęba (odwracalne i nieodwracalne)

Zapalenie miazgi zęba klasyfikuje się przede wszystkim ze względu na możliwość regeneracji tkanek oraz odwracalność zmian patologicznych. Zasadniczo wyróżnia się dwa główne typy: zapalenie odwracalne oraz nieodwracalne.

Zapalenie odwracalne zęba to forma, w której zmiany w miazdze są ograniczone i mogą ulec cofnięciu po usunięciu czynnika wywołującego. Miazga reaguje wówczas fizjologiczną odpowiedzią zapalną, której celem jest samoobrona oraz naprawa uszkodzonych struktur. Typowe dla tej postaci są objawy bólowe o niskim nasileniu, występujące tylko w obecności bodźca. Zastosowanie leczenia zachowawczego – np. usunięcie ubytku próchnicowego i założenie wypełnienia – pozwala na przywrócenie pełnej funkcji miazgi bez konieczności leczenia kanałowego.

Zapalenie nieodwracalne zęba występuje wówczas, gdy zmiany strukturalne w obrębie miazgi są na tyle zaawansowane, że niemożliwa staje się jej regeneracja. Dochodzi do martwicy komórek, zakłócenia mikrokrążenia i postępującej degeneracji tkanki. Objawy są intensywne, obejmują ból samoistny, trwający długo po usunięciu bodźca, oraz dolegliwości nasilające się nocą. W tej fazie leczenie wymaga usunięcia miazgi i przeprowadzenia pełnego leczenia endodontycznego, w tym opracowania i wypełnienia kanałów korzeniowych.

Jak diagnozuje się zapalenie miazgi zęba?

Podstawą każdej diagnostyki jest szczegółowy wywiad, w którym lekarz zbiera informacje dotyczące rodzaju, intensywności i czasu trwania bólu, a także jego związku z określonymi bodźcami. Znaczenie mają także objawy towarzyszące – takie jak gorączka, obrzęk czy powiększenie węzłów chłonnych. 

Kolejnym krokiem jest badanie kliniczne. Stomatolog ocenia stan korony zęba, obecność ubytków próchnicowych, nieszczelnych wypełnień, a także oznaki urazu czy pęknięcia szkliwa. Wykonywana jest próba opukiwania – reakcja bólowa może sugerować przejście zapalenia miazgi na tkanki okołowierzchołkowe. Istotne jest także badanie ruchomości zęba oraz ocena dziąsła w okolicy podejrzanego zęba.

Kluczowe znaczenie mają testy żywotności miazgi zęba, z których najczęściej stosuje się testy termiczne (zimno i ciepło) oraz test elektryczny (EPT). Wspomagająco wykonuje się też badania radiologiczne, najczęściej zdjęcie punktowe (RVG), które pozwala ocenić obecność próchnicy, głębokość ubytku, stan tkanek przywierzchołkowych oraz ewentualne zmiany zapalne w kości. 

Leczenie zapalenia miazgi zęba – metody i etapy

W przypadku zapalenia odwracalnego, gdy miazga zęba wykazuje jeszcze zdolność do regeneracji, stosuje się leczenie zachowawcze. Polega ono przede wszystkim na usunięciu próchnicy i założeniu odpowiedniego wypełnienia.

Zapalenie nieodwracalne wymaga leczenia endodontycznego. Ostatecznie ząb zostaje odbudowany materiałem kompozytowym lub – w przypadku znacznego ubytku tkanek – za pomocą wkładu koronowo-korzeniowego i korony protetycznej.

Po leczeniu pacjent pozostaje pod kontrolą lekarza – zaleca się wykonanie zdjęć kontrolnych po kilku miesiącach oraz monitorowanie objawów subiektywnych. Sukces terapeutyczny zależy nie tylko od umiejętności lekarza, ale również od przestrzegania zaleceń pozabiegowych i utrzymania prawidłowej higieny jamy ustnej.

Czy zapalenie miazgi zęba może prowadzić do powikłań?

Nieleczone lub zbyt późno rozpoznane zapalenie miazgi zęba niesie ze sobą poważne ryzyko rozwoju powikłań, które mogą znacząco wpłynąć na stan zdrowia jamy ustnej, a w niektórych przypadkach również całego organizmu. Może wystąpić wówczas:

• zapalenie tkanek okołowierzchołkowych
• ropień okołozębowy
• zapalenie kości
• zanik kości wokół zęba 

Jak zapobiegać zapaleniu miazgi zęba?

Profilaktyka zapalenia miazgi zęba opiera się na trzech filarach: codziennej higienie jamy ustnej, regularnych wizytach kontrolnych u stomatologa oraz zdrowym stylu życia. 

• Higiena jamy ustnej – obejmuje dokładne szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie, nitkowanie przestrzeni międzyzębowych oraz stosowanie płukanek antybakteryjnych. 
• Regularne wizyty kontrolne u dentysty – najlepiej co 6 miesięcy, umożliwiają wczesne wykrycie ubytków próchnicowych oraz ich niezwłoczne leczenie. 
• Ochrona zębów przed urazami mechanicznymi – noszenie szyn ochronnych podczas uprawiania sportów kontaktowych, unikanie obgryzania twardych przedmiotów (np. długopisów, paznokci) oraz ostrożność przy nagłych zmianach temperatury (gorące potrawy popijane zimnymi napojami).
• Dieta – unikanie nadmiaru cukrów prostych, picie wody zamiast słodzonych napojów, spożywanie produktów bogatych w wapń, fosfor i witaminy A, D, C i K. 

Kilka ważnych wniosków na zakończenie

Problemy z miazgą zęba niejednokrotnie stanowią jedynie część szerszego obrazu, w którym istotne są także czynniki okluzyjne, ortodontyczne czy systemowe. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i szybkie reagowanie na wszelkie niepokojące objawy. Jeśli potrzebujesz pomocy, zapraszamy na wizytę do naszego stomatologa w Gdyni, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i w razie potrzeby zastosuje leczenie.