Próchnica ukryta – czym jest, jak ją rozpoznać i leczyć?

Próchnica bywa utożsamiana z wyraźnie widocznymi zmianami w strukturze zęba – czarnymi plamami, ubytkami szkliwa czy nadwrażliwością. Takie objawy są jednak charakterystyczne głównie dla zaawansowanych postaci choroby. Istnieje także mniej oczywista, a zarazem znacznie bardziej zdradliwa odmiana – próchnica ukryta. 

Próchnica ukryta – czym jest i jak ją rozpoznać?

Próchnica ukryta to specyficzna postać próchnicy, w której proces destrukcji tkanek twardych zęba toczy się głównie pod powierzchnią szkliwa. Zewnętrzna warstwa może przez długi czas wyglądać na nienaruszoną, co utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy podczas rutynowego badania stomatologicznego. To właśnie ten pozornie zdrowy wygląd zębów sprawia, że wiele przypadków próchnicy ukrytej zostaje wykrytych dopiero w zaawansowanym stadium, gdy leczenie wymaga już bardziej inwazyjnych metod.

Rozpoznanie próchnicy ukrytej możliwe jest najczęściej przy użyciu metod diagnostyki obrazowej. Tradycyjne badanie wzrokowe lub sondowanie często okazują się niewystarczające. W praktyce klinicznej najczęściej stosuje się zdjęcia rentgenowskie zębów – zarówno punktowe, jak i panoramiczne – które pozwalają uwidocznić zmiany w strukturze zębiny znajdującej się pod warstwą szkliwa. Współcześnie coraz większą rolę odgrywa również tomografia wolumetryczna (CBCT) oraz nowoczesne metody fluorescencyjne i laserowe, które umożliwiają wykrycie nawet bardzo wczesnych stadiów próchnicy. 

Dlaczego próchnica ukryta jest trudna do wykrycia?

W przeciwieństwie do klasycznej postaci próchnicy, której objawy są zazwyczaj wyraźnie widoczne gołym okiem, próchnica ukryta pozostaje przez długi czas niezauważalna. Wynika to głównie z jej specyficznego przebiegu patologicznego – zmiany rozwijają się najpierw w zębinie, a dopiero później, często bardzo późno, dochodzi do naruszenia ciągłości szkliwa. Na powierzchni zęba może nie być widocznego ubytku, a nawet przebarwienia, mimo że pod spodem toczy się intensywny proces destrukcji.

Przyczyny powstawania próchnicy ukrytej

Rozwój próchnicy ukrytej nie jest efektem jednego czynnika, lecz raczej splotu wielu elementów – zarówno biologicznych, jak i środowiskowych. Wśród nich są m.in.: 

• Długotrwałe oddziaływanie kwasów produkowanych przez bakterie kariogenne, które metabolizują cukry zawarte w pożywieniu. 
• Błędy w technice szczotkowania – zbyt krótki czas, niedokładność, brak stosowania nici dentystycznej czy irygatorów. 
• Dieta bogata w cukry proste sprzyja rozwojowi próchnicy ukrytej. 
• Czynniki iatrogenne, czyli związane z wcześniejszym leczeniem stomatologicznym.
• Czynniki genetyczne – skład śliny, budowa szkliwa, podatność na kolonizację określonych szczepów bakterii czy kształt bruzd zębowych.
• Zmniejszone wydzielanie śliny, często występujące u osób przyjmujących leki antydepresyjne, przeciwlękowe czy antyhistaminowe. 

Objawy próchnicy ukrytej – na co zwrócić uwagę?

Do najbardziej charakterystycznych objawów, które mogą sygnalizować rozwój próchnicy ukrytej, należą:

• Okresowa nadwrażliwość zębów. Próchnica ukryta może się manifestować jako krótkotrwały, kłujący ból w reakcji na zimne lub słodkie pokarmy i napoje. 
• Dyskomfort podczas żucia. Podczas próchnicy ukrytej może się pojawić uczucie „ciągnięcia” lub „dyskomfortu pod wypełnieniem” podczas żucia. 
• Utrzymujące się uczucie nieświeżego oddechu. Charakterystyczną cechą próchnicy ukrytej jest nieprzyjemny zapach z ust i to pomimo regularnej higieny jamy ustnej. 
• Dolegliwości bólowe o charakterze tępym lub pulsującym. Podczas próchnicy ukrytej tego typu bóle mogą nasilać się nocą lub po spożyciu ciepłych napojów. 

Warto zaznaczyć, że niekiedy objawy próchnicy ukrytej są zupełnie niespecyficzne, przez co schorzenie bywa mylone z neuralgią, zapaleniem zatok czy zaburzeniami stawu skroniowo-żuchwowego. Dlatego też regularna diagnostyka – obejmująca przeglądy stomatologiczne oraz badania dodatkowe, takie jak zdjęcia RTG zębów – stanowi jedyny skuteczny sposób na wykrycie wczesnych zmian próchnicy ukrytej i zapobieżenie ich dalszemu rozwojowi.

Leczenie próchnicy ukrytej

Pierwszym krokiem w leczeniu jest trafna diagnoza. Zdjęcia rentgenowskie, w szczególności skrzydłowo-zgryzowe (bitewing), pozwalają na ocenę stanu powierzchni stycznych zębów, gdzie próchnica ukryta lokalizuje się najczęściej. Kiedy próchnica zostaje zlokalizowana, decyzja o metodzie leczenia zależy od jej głębokości i zaawansowania. W przypadku niewielkich zmian ograniczonych do szkliwa, możliwe bywa zastosowanie remineralizacji – procesów wspomagających odbudowę struktury szkliwa.

Gdy jednak zmiana sięga do zębiny lub już ją penetruje, konieczne staje się mechaniczne opracowanie ubytku. Współczesna stomatologia minimalnie inwazyjna dąży do usunięcia wyłącznie zainfekowanych tkanek przy jednoczesnym zachowaniu maksymalnej ilości zdrowej struktury zęba. Jeśli próchnica rozwijała się pod istniejącym wypełnieniem, niezbędne jest jego usunięcie, oczyszczenie całej zmienionej chorobowo powierzchni i ponowne założenie nowego, szczelnego wypełnienia. 

W sytuacjach, gdy próchnica nie została wykryta wystarczająco wcześnie i doszło do zapalenia miazgi, niezbędne jest leczenie kanałowe (endodontyczne). Procedura ta polega na usunięciu zainfekowanej tkanki wewnątrz zęba, dezynfekcji kanałów korzeniowych oraz ich szczelnym wypełnieniu odpowiednim materiałem. W skrajnych przypadkach, gdy zniszczenie zęba jest zbyt rozległe, a odbudowa nie rokuje powodzenia, konieczna może się okazać ekstrakcja zęba. 

Nieodłącznym elementem leczenia próchnicy ukrytej jest profilaktyka wtórna, polegająca na wyeliminowaniu czynników sprzyjających nawrotom choroby. W tym zakresie kluczowe są: edukacja pacjenta, wdrożenie właściwej higieny jamy ustnej, dostosowanie diety oraz regularne wizyty kontrolne. 

Próchnica ukryta a pomoc specjalisty

Próchnica ukryta to schorzenie, które może rozwijać się przez wiele miesięcy, a nawet lat, nie dając żadnych oczywistych objawów. Właśnie dlatego tak ważna jest konsultacja dentystyczna u doświadczonego specjalisty. Zapraszamy do naszego dentysty w Gdyni, który oceni, czy próchnica nie rozwija się w niewidocznych miejscach.