Afty – czym są, od czego się robią i jak je leczyć?

Afty to bolesne zmiany w jamie ustnej, które mogą pojawić się na języku, dziąśle czy podniebieniu. To często spotykany problem, który może dotyczyć każdego, niezależnie od wieku czy stylu życia. Ich obecność znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie. Odpowiednie leczenie i profilaktyka pozwalają skutecznie łagodzić objawy i zapobiegać nawrotom.

Co to jest afta?

Afta to niewielka, bolesna nadżerka lub owrzodzenie w jamie ustnej, powstające w wyniku uszkodzenia błony śluzowej. Jest to lokalne uszkodzenie nabłonka, któremu często towarzyszy stan zapalny powodujący nadwrażliwość okolicznych tkanek. Zazwyczaj afta ma biały lub żółtawy kolor, otoczony czerwoną obwódką, co wynika z nagromadzenia komórek zapalnych i ograniczonego ukrwienia w centralnej części zmiany. Najczęściej pojawia się na błonie śluzowej jamy ustnej, powodując pieczenie i ból, co jest szczególnie dokuczliwe podczas jedzenia, mówienia czy szczotkowania zębów.

Jak wyglądają afty?

Zmiany te mają zaokrąglony lub owalny kształt, o średnicy zazwyczaj do kilku milimetrów, choć w niektórych przypadkach osiągają większe rozmiary. Charakterystyczna jest ich biała powierzchnia, powstała w wyniku martwicy komórek nabłonka, kontrastująca z czerwonym stanem zapalnym wokół spowodowanym reakcją układu odpornościowego. Mogą występować pojedynczo lub w grupach. Lokalizacje aft w jamie ustnej również są różne, w zależności od przyczyny afty oraz indywidualnych predyspozycji pacjenta.

Afty w jamie ustnej – występowanie

Zmiany, takie jak afty, występują w różnych miejscach jamy ustnej, w tym na języku, dziąsłach, wargach czy podniebieniu. Każda lokalizacja charakteryzuje się nieco innymi objawami i możliwościami leczenia.

Afta na języku

Szczególnie bolesna jest afta na języku. Język jest ciągle w ruchu, przez co dochodzi do nieustannego podrażniania afty. Utrudnia ona jedzenie i mówienie, a kontakt z kwaśnymi lub ostrymi potrawami dodatkowo nasila dolegliwości. Ponadto ze względu na obfite unaczynienie języka afta na języku może generować intensywniejsze pieczenie i opóźnione gojenie.

Afta na dziąśle

Kolejne częste zjawisko to afta na dziąśle, która powoduje trudności w higienie jamy ustnej. Stanowi trudność zwłaszcza podczas szczotkowania zębów. Czasami towarzyszy jej obrzęk i zaczerwienienie dziąseł. W wielu przypadkach afta na dziąśle prowadzi do przejściowego dyskomfortu przy żuciu pokarmów.

Afta na wardze

Afta na wardze występuje zazwyczaj po wewnętrznej stronie, gdzie kontakt z zębami może dodatkowo podrażniać zmiany. Tego rodzaju afty powodują pieczenie i dyskomfort przy mówieniu. Przy dłuższym występowaniu afty na wardze, niejednokrotnie dochodzi do powstawania drobnych pęknięć błony śluzowej, co dodatkowo opóźnia proces regeneracji.

Afta na podniebieniu

Rzadziej występującym problemem jest afta na podniebieniu. Jeśli jednak już się pojawi, jest równie uciążliwa jak inne afty. Może utrudniać przełykanie i spożywanie posiłków, zwłaszcza gorących lub ostrych potraw. Ze względu na małą ruchliwość podniebienia, afta na podniebieniu często jest trudniejsza do usunięcia, przez co wymaga intensywniejszego leczenia, np. stosowania specjalistycznych preparatów ochronnych.

Od czego robią się afty?

Zastanawiasz się, od czego robią się afty? Przyczyny aft są złożone i obejmują zarówno czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Do najczęstszych należą:

• Stres – osłabia układ immunologiczny, zatem obniża zdolności organizmu do walki z drobnoustrojami. Długotrwałe napięcie zakłóca też regenerację błon śluzowych jamy ustnej.

• Niedobory witamin i minerałów – szczególnie żelaza, cynku, witaminy B12 i kwasu foliowego. Niedobór tych substancji osłabia strukturę komórek nabłonka, a to sprzyja powstawaniu nadżerek i owrzodzeń.

• Urazy mechaniczne – np. przypadkowe ugryzienie policzka lub podrażnienie zbyt twardą szczoteczką do zębów. Powtarzające się mikrourazy powodują miejscowe uszkodzenia. W lokalizacjach tych wzrasta podatność na rozwój aft.

• Alergie pokarmowe – niektóre produkty mogą podrażniać błonę śluzową, prowadząc do reakcji zapalnych i zwiększając ryzyko wystąpienia nadżerek. Szczególnie podatne są na to osoby z nietolerancjami pokarmowymi.

• Infekcje wirusowe i bakteryjne – szczególnie w przypadku osłabionej odporności. Niektóre patogeny bezpośrednio atakują błonę śluzową. Sprzyja to rozwojowi stanów zapalnych i powstawaniu aft.

Aby uniknąć powstawania aft, warto dbać o zdrową dietę, bogatą w witaminy i minerały, takie jak witamina B12, cynk czy kwas foliowy. Regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym natomiast umożliwiają wczesne wykrycie problemów oraz eliminację potencjalnych czynników drażniących, takich jak ostre krawędzie zębów czy nieodpowiednie wypełnienia. Ważne jest również unikanie mechanicznych uszkodzeń błony śluzowej, np. poprzez stosowanie szczoteczek z miękkim włosiem i unikanie bardzo twardych pokarmów.

Jak leczyć afty?

Leczenie zależy od stopnia nasilenia objawów, a jego podstawą jest odpowiednia pielęgnacja jamy ustnej. W pierwszej kolejności warto sięgnąć po preparaty apteczne, takie jak żele, maści lub płyny do płukania jamy ustnej. Produkty te tworzą warstwę ochronną na powierzchni afty, zmniejszając ból i przyspieszając regenerację uszkodzonych tkanek.

W przypadku mniejszych zmian skuteczne mogą być domowe sposoby, takie jak płukanie jamy ustnej naparem z rumianku lub szałwii. Wskazane środki działają przeciwzapalnie i łagodzą podrażnienia. Roztwór soli pomoże w oczyszczeniu i przyspieszeniu gojenia, choć może być nieco nieprzyjemny w użyciu. Przy większym dyskomforcie warto zastosować leki przeciwbólowe w formie tabletek lub znieczulających żeli na afty.

Podczas leczenia konieczne jest unikanie drażnienia zmienionych obszarów poprzez rezygnację z ostrych, gorących potraw oraz alkoholu. W przypadkach nawracających aft zaleca się konsultację z lekarzem stomatologiem, który zaproponuje bardziej zaawansowane metody leczenia, takie jak zastosowanie miejscowych preparatów o działaniu przeciwzapalnym i regeneracyjnym dostępnych wyłącznie w gabinecie. W razie potrzeby stomatolog przeprowadzi dodatkowe badania, aby wykluczyć choroby systemowe potencjalnie przyczyniające się do powstawania aft. Profesjonalne leczenie obejmuje również edukację pacjenta na temat prawidłowej pielęgnacji jamy ustnej i sposobów zmniejszania ryzyka nawrotów.

Pamiętaj, że odpowiednie leczenie, zarówno domowe, jak i profesjonalne, może znacznie złagodzić objawy i skrócić czas gojenia się zmian. Stosowanie specjalistycznych preparatów oraz unikanie czynników drażniących może zmniejszyć ryzyko nawrotów. Istotną kwestią jest wczesne rozpoznanie przyczyny powstawania takich zmian jak afty w jamie ustnej. Pozwala to istotnie złagodzić nieprzyjemne objawy i szybko pozbyć  się kłopotu, pod warunkiem dostosowania odpowiedniego leczenia. Regularna profilaktyka, prawidłowa higiena oraz konsultacje stomatologiczne to kluczowe elementy zapobiegania nawrotom i zapewnienia zdrowia jamy ustnej w dłuższej perspektywie.

W naszej klinice oferujemy profesjonalne konsultacje stomatologiczne, które pomogą Ci zadbać o zdrowie jamy ustnej. Jeśli zmagasz się z nawracającymi aftami, zapraszamy do kontaktu i umówienia wizyty — nasz dentysta w Gdyni dokładnie zdiagnozuje problem i zaproponuje skuteczne leczenie.